Normalde insanların yaşlanması yavaş ve kademeli bir proses olarak bilinir. Standford Üniversitesi’nden yapılan bir araştırmada yaşlanmada belli dönüm noktaları olduğunu ortaya koyuyor.
Bir sabah kalktınız ve aynaya baktınız sanki daha hızlı yaşlanıyormuşsunuz gibi gelebilir. Geçtiğimiz yıl yapılan bir araştırmada yaşlanmayla beraber gerçekleşen moleküler değişimlerin, 44 ve 60 yaşında çarpıcı bir biçimde ileri doğru hızlandığını gösteriyor.
Stanford Üniversitesi’nden genetikçi Michael Snyder, araştırmanın yayınlandığı Ağustos 2024’te, “Zamanla yavaş yavaş değişmiyoruz; gerçekten çarpıcı değişiklikler oluyor. 40’lı yaşların ortası ve 60’lı yaşların başı, dramatik değişikliklerin yaşandığı dönemler ve hangi molekül sınıfına bakarsanız bakın bu geçerli.”
Yaşlanma karmaşık bir süreçtir ve her türlü hastalığın riskinin artmasıyla ilişkilidir. Snyder ve meslektaşları, bu rahatsızlıkları daha iyi hafifletmek ve tedavi etmek için, hangi değişikliklerin nasıl meydana geldiğini daha iyi anlamak amacıyla yaşlanmanın biyolojisini araştırdılar.
Bu amaçla, birkaç yıl boyunca birkaç ayda bir biyolojik örnekler bağışlayan 108 yetişkinden oluşan bir grubu izlediler. Alzheimer ve kardiyovasküler hastalıklar gibi bazı durumlarda riskin zamanla kademeli olarak artmadığını, belirli bir yaştan sonra keskin bir şekilde arttığını fark ettiler.
Bu nedenle, yaşlanmanın biyolojik belirteçlerini daha yakından inceleyerek ilgili değişiklikleri tespit edip edemeyeceklerini görmek istediler.
Araştırmacılar, kohortlarından aldıkları örnekleri kullanarak farklı türde biyomolekülleri izlediler. İncelenen farklı moleküller arasında RNA, proteinler, lipitler ve bağırsak, cilt, burun ve ağız mikrobiyom taksonları yer alıyor ve toplamda 135.239 biyolojik özellik bulunuyor.
Her katılımcı 626 gün boyunca ortalama 47 örnek gönderdi ve en uzun süre hizmet veren katılımcı 367 örnek gönderdi. Bu zengin veri, 246 milyardan fazla veri noktası ile sonuçlandı ve araştırmacılar daha sonra bu verileri işleyerek değişikliklerdeki ortak desenleri aradılar.
Daha önceki birkaç çalışma, sıçanlarda ve insanlarda yaşlanma ile bağlantılı olabilecek moleküler bolluklarda doğrusal olmayan değişiklikler buldu. Meyve sinekleri, fareler ve zebra balıkları üzerinde yapılan çalışmalar da bu türlerde aşamalı bir yaşlanma süreci olduğunu göstermiştir.
Snyder ve meslektaşları, insan vücudundaki birçok farklı molekül türünün bolluğunda iki farklı aşamada çok net bir değişiklik olduğunu fark ettiler.
İnceledikleri tüm moleküllerin yaklaşık yüzde 81’i bu aşamalardan birinde veya her ikisinde değişiklik gösterdi. Değişiklikler 40’lı yaşların ortasında ve 60’lı yaşların başında, biraz farklı profillerle zirveye ulaştı.
40’lı yaşların ortasındaki zirve, lipit, kafein ve alkol metabolizmasıyla ilgili moleküllerde, ayrıca kardiyovasküler hastalıklar ve cilt ve kas fonksiyon bozukluklarında değişiklikler gösterdi.
60’lı yaşların başında görülen zirve ise karbonhidrat ve kafein metabolizması, kardiyovasküler hastalıklar, cilt ve kaslar, bağışıklık düzenlemesi ve böbrek fonksiyonları ile ilişkiliydi.
İlk zirve, 40’lı yaşların ortası, genellikle kadınların menopoz veya perimenopoz dönemine girmeye başladıkları dönemdir, ancak araştırmacılar bunu ana faktör olarak değerlendirmediler, çünkü erkekler de aynı yaşta önemli moleküler değişiklikler geçiriyorlar.
“Bu, menopoz veya perimenopozun 40’lı yaşların ortasında kadınlarda gözlenen değişikliklere katkıda bulunabileceğini, ancak hem erkeklerde hem de kadınlarda bu değişiklikleri etkileyen başka, daha önemli faktörlerin de olabileceğini göstermektedir,” diye açıkladı metabolomikçi ve araştırmanın ilk yazarı Xiaotao Shen, eski Stanford çalışanı, şu anda Singapur Nanyang Teknoloji Üniversitesi’nde.
Araştırmacılar, örneklemlerinin oldukça küçük olduğunu ve 25 ila 70 yaşları arasındaki kişilerden alınan sınırlı sayıda biyolojik örneği test ettiklerini belirtiyor.
Gelecekteki araştırmalar, yaşlanma fenomenini daha ayrıntılı bir şekilde inceleyerek, daha geniş bir konu yelpazesinde, insan vücudunun zaman içinde nasıl değiştiğini daha iyi anlamaya yardımcı olabilir.
Araştırma Nature Aging dergisinde yayınlandı.
Bu makalenin önceki bir versiyonu Ağustos 2024’te yayınlanmıştır.
Kaynak: https://www.sciencealert.com/humans-age-faster-at-2-specific-times-in-their-life-study-finds